مقدمه 

در ابتدای سال 2020 شناسایی یک ویروس تنفسی جدید در ووهان چین زندگی و سلامت خیلی از افراد را تحت تاثیر قرار داد اما تغییرات اصلی زمانی اتفاق افتاد که این ویروس به سرعت در همه­ی جهان شیوع پیدا کرد و نشان داد که به­راحتی قصد از بین رفتن ندارد، در نتیجه تمام انسان­ها را مجبور کرد تا خود را با شرایط جدید سازگار کنند. از زمان شیوع ویروس کرونا در جهان، سبک زندگی و روابط افراد و همچنین شرایط کاری و آموزشی در تمام کشورها دچار تغییر شده است.

هرچند خیلی از فعالیت‌ها و کسب­و­کارها با حضور این ویروس دچار آسیب شدند و نتوانستند به شرایط مطلوب برگردند اما نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که فضای مجازی تاثیر بسیار زیادی در کمک کردن به انسان‌ها برای ادامه دادن فعالیت‌های خود داشته است.

در این مقاله سعی می کنیم به تغییر متدهای آموزشی به‌خصوص آموزش ساختمان سازی در زمان کرونا نگاهی بیندازیم و تغییرات آن را با هم بررسی کنیم.

چرا متدهای آموزشی در زمینه‌های گوناگون پس از آغاز کرونا تغییر کرد؟ 

اینترنت و فضای مجازی امکاناتی بودند که تا قبل از شیوع کرونا مزایا و نکات مثبت آن به­ندرت دیده می‌شد؛ چرا که بیشتر به­عنوان فضایی برای سرگرمی استفاده می‌شدند. خیلی از افراد ترجیح می‌دادند بسیاری از فعالیت‌های خود را به­صورت حضوری انجام دهند؛ اما همه‌گیری ویروس کرونا در جهان و ممنوعیت حضور در فضاهای جمعی باعث شد تا افراد به فکر استفاده از فضای مجازی برای فعالیت‌های خود بیفتند.

یکی از فعالیت‌هایی که به­سرعت خود را با فضای مجازی سازگار و به­صورت آنلاین ادامه پیدا کرد، فعالیت­های آموزشی بود. قبل از شیوع کرونا، اکثر برنامه‌ها و متدهای آموزشی به‌صورتی طراحی شده بودند که افراد به نسبت زیادی باید در یک فضا حضور پیدا می‌کردند. اما در این روزهای کرونایی حضور افراد در کلاس‌ها ممکن نیست. حضور در فضاهای جمعی به­احتمال زیاد سلامت افراد و خانواده‌هایشان را به خطر می‌اندازد؛ چرا که این ویروس به‌راحتی در فضاهای بسته و پر ازدحام شیوع پیدا می‌کند و افراد زیادی درگیر بیماری خواهند شد. بنابراین؛ بعد از شیوع کرونا و تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، آموزش آنلاین و استفاده از پلتفرم های مجازی بهترین گزینه برای ادامه دادن فعالیت­های آموزشی بود. در واقع افراد متوجه شدند با وجود اینترنت و فضای مجازی، برای خیلی از فعالیت‌های خود نیاز به حضور فیزیکی ندارند و می‌توانند بسیاری از فعالیت‌های آموزشی خود را به‌صورت مجازی انجام دهند.

به دلیل فراهم نبودن زیرساخت­های آموزش آنلاین در ایران، مشکلات مختلفی در این زمینه به وجود آمده است و در خیلی از بخش‌های آموزشی از جمله آموزش ساختمان سازی، متدها و برنامه‌ها هنوز به‌درستی تعریف نشده‌اند و دارای اشکالاتی هستند، اما به نظر می­رسد در این شرایط تنها راهی که می‌تواند فعالیت‌های آموزشی را از بحران تعطیل شدن نجات دهد، استفاده از فضای مجازی است.

متدهای آموزش ساختمان سازی پیش و پس از کرونا

این روزها کرونا حوزه‌های مختلف کاری و آموزشی را تحت تاثیر خود قرار داده است. حوزه‌ ساختمان سازی هم از این قاعده مستثنی نیست و با شیوع این ویروس شاهد تغییراتی در بخش‌های مختلف ساختمان سازی بوده‌ایم.

درست است که حوزه­های مختلف ساختمان سازی با شیوع کرونا به شدت دچار آسیب شدند و افت پیدا کردند و به تبع آن افراد زیادی در این بین متضرر شدند، اما حوزه‌ آموزش ساختمان سازی توانست با کمک پلتفرم های آنلاین به اکثر فعالیت‌های خود ادامه دهد و نسبت به دیگر حوزه‌های ساختمان سازی آسیب کمتری ببیند.

آموزش ساختمان سازی شامل بخش­های مختلف و متفاوتی است که مهم­ترین آن‌ها آموزش­های مربوط به حوزه­ی معماری، آموزش‌های عمرانی و محاسباتی و همچنین بخش‌های مصالح شناسی است. هر کدام از این حوزه­ها، متدها و برنامه­های آموزشی متناسب با خود را دارد که کاملا با یکدیگر متفاوتند. در حوزه‌ آموزش معماری، دروس طراحی به صورت آتلیه‌ای و عملی ارائه می‌شوند و در زمینه‌ی آموزش‌های عمرانی و محاسباتی از متدهای آموزش تئوری استفاده می‌شود. اما مصالح شناسی یک حوزه‌ ترکیبی است که از دروس تئوری، عملی و آزمایشگاهی تشکیل می‌شود.

با شیوع ویروس کرونا و استفاده از آموزش مجازی، بخش‌هایی از آموزش ساختمان سازی که نیازمند حضور در کارگاه‌ها، آتلیه‌ها و آزمایشگاه‌ها بود دچار چالش جدی شد و کیفیت ارائه‌ این دروس تا حد زیادی پایین آمد. برای بررسی تاثیر کرونا بر متدهای آموزش ساختمان سازی باید به این سه سؤال جواب داد :

آیا متدهای آموزش ساختمان سازی پیش و پس از کرونا متفاوت بوده­اند؟ 

به طور­کلی می­توان گفت که بله! چرا که تمام متدهای آموزشی در زمینه‌ی ساختمان سازی و حتی دیگر حوزه­ها، تا قبل از شیوع کرونا به­صورت حضوری، کارگاهی و عملی در نظر گرفته می‌شد، اما پس از کرونا که دیگر امکان برگزاری کلاس‌ها به‌صورت حضوری وجود نداشت. بنابراین؛ شیوه‌ها و متدهای آموزشی دچار تغییر شدند و هرکدام از درس‌ها بنا بر اقتضای شرایط و ماهیتشان تغییراتی را در متدهای آموزشی خود تجربه کردند.

متدهای پیش از کرونا 

همان­طور که گفته شد حوزه‌ی آموزش ساختمان سازی یک حوزه‌ ترکیبی است و متدهای مختلفی برای ارائه‌ این دروس تا پیش از کرونا استفاده می­شد. به طور مثال برای دروس مصالح شناسی از کارگاه‌های کوچک عملی، بازدید از کارگاه‌های بزرگ، آزمایشگاه‌ها برای آزمایش و شناخت خواص مصالح و همچنین کلاس‌های تئوری برای ارائه‌ کلیات مصالح شناسی استفاده می­شد.

متدهای پس از کرونا

در زمان کرونا دروس تئوری کمترین آسیب و تغییر را تجربه کردند چرا که با همان متدهای پیشین و فقط به­صورت مجازی روی پلتفرم‌های آنلاین ارائه شدند؛ اما دروس عملی، کارگاهی و آتلیه‌ای با چالش­های فراوانی روبه رو شدند و به نظر می­رسد که هنوز هم این چالش­ها به طور کامل برطرف نشده باشند. دروس آتلیه‌ای که معمولا به­صورت طراحی‌های گروهی در آتلیه‌ها انجام می‌شد، تبدیل به کارهای فردی در خانه شدند. مشکل فعالیت در خانه تضعیف مهارت کار گروهی در افراد است، یا به طور مثال درس‌های آزمایشگاهی که تا قبل از کرونا با حضور و فعالیت دانشجویان در آزمایشگاه‌ها ارائه می‌شد، بعد از کرونا فقط به­صورت ویدیویی و مجازی در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد.

تاثیر تغییر متدهای آموزش ساختمان سازی به علت کرونا

تغییر متدها در آموزش ساختمان سازی مثل تغییر در دیگر بخش‌های آموزشی شامل جنبه‌های مثبت و منفی است. در ایران به دلیل آشنا نبودن برخی آموزش دهندگان با شیوه‌ آموزش آنلاین و نبود زیرساخت‌ها و برنامه‌های دقیق برای آموزش مجازی، در ماه‌های اول شیوع کرونا آموزش ساختمان سازی با مشکلات زیادی روبرو شد؛ چرا که این حوزه‌ آموزشی از بخش‌های بسیار متنوعی تشکیل شده است که تطبیق دادن تمام این بخش‌ها، به‌خصوص بخش‌های عملی و کارگاهی، با فضای آنلاین بسیار دشوار است.

درست است که جنبه‌های مثبت آموزش آنلاین از قبیل جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه و انرژی را نمی‌توان نادیده گرفت، اما به‌طور­کلی می­توان گفت در حوزه‌ای مثل آموزش ساختمان سازی که نیاز به یادگیری مهارت‌های چندگانه، فعالیت‌های عملی، کار تیمی و آزمایشگاهی دارد جنبه­های منفی تاثیر کرونا بیشتر از جنبه‌های مثبت آن بوده است.

سخن پایانی

آموزش ساختمان سازی هم مانند دیگر فعالیت­های آموزشی بعد از شیوع کرونا دچار تغییر شده است و آموزش دهندگان این حوزه باید سعی کنند علاوه بر اینکه خود را با تغییرات جدید وفق می­دهند،  تمام تلاش خود را نیز برای ارائه‌ آموزش با کیفیت در این حوزه به کار گیرند. چرا که آموزش ساختمان سازی یکی از بخش‌های مهم آموزشی در دانشگاه‌هاست و پایین آمدن کیفیت آن در مقیاس کوچک می­تواند منجر به ساخت و سازهای غیر اصولی و نامناسب در سطح شهرها شود و در مقیاس بزرگ‌تر منجر به خطرات جانی برای افراد. به این ترتیب ساختمان‌ها که قرار است محافظ انسان‌ها در برابر شرایط طبیعی نامساعد باشند، تبدیل به عواملی برای به خطر انداختن جان انسان‌ها خواهند بود. با این همه توقف آموزش به دلیل شرایط دشوار بسیار بدتر از این است که آموزش‌ها به­صورت آنلاین برگزار شوند و یافتن راه ­حل برای تدریس دروس کارگاهی و آتلیه‌ای بسیار منطقی‌تر از کنار گذاشتن آموزش در زمان کرونا به نظر می‌رسد.

سوالات متداول

1. آیا این تغییرات در حوزه­ی آموزش ساختمان سازی دائمی است؟

   به این سوال نمی‌توان پاسخ قطعی داد چرا که این مسئله به‌طور دقیق قابل پیش‌بینی نیست اما آشکار است که انسان‌ها وقتی در شرایط جدید قرار می‌گیرند به‌سرعت شروع به ساختن عادت‌های جدید می‌کنند و در واقع برای بقا، خود را با محیط و شرایط وفق می­دهند. اگر از بین رفتن ویروس کرونا به این زودی اتفاق نیفتد، هیچ بعید نیست که حوزه‌ آموزش آنلاین و مجازی برای همه‌ ما تبدیل به امری عادی شود و بعد از مدتی شکستن این عادت و برگشتن به شرایط آموزشی سابق دشوار خواهد شد.

2. آیا کیفیت درس‌های عملی در حوزه‌ ساختمان سازی با مجازی شدن آن‌ها پایین می­آید؟
   

   در واقع می‌توان گفت کیفیت ارائه و آموزش دروس تا حد خیلی زیادی به استراتژی‌های آموزشی و پایه‌گذاری زیرساخت‌های فکری و محتوایی صحیح وابسته است که این مسائل فارغ از تئوری بودن یا عملی بودن دروس، اگر به/درستی برنامه‌ریزی شوندُ می‌توانند آموزش باکیفیتی را در پی داشته باشند.